قاچاقچیان، سراغ مجموعه سلطان بندرآباد یزد رفتند
فراجا: بنظر می رسد چند روز از حفاری گذشته باشد. قاچاقچیان سه سنگ قبر را کنده و داخل شان را حفاری کرده اند، تعدای استخوان روی زمین ریخته شده اند و برخی کاشی های قدیمی در اطراف پراکنده اند، نه نگهبانی برای حفاظت وجود دارد و نه هنوز دعوای اوقاف و میراث فرهنگی برای مالکیت این مجموعه تاریخی به نتیجه رسیده است!
ذات الله نیکزاد - عضو هیات علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری - که دهم فروردین در بازدید از این بنا و محوطه تاریخی با گودبرداری در داخل مجموعه سلطان بُندرآباد روبه رو شده است، در یادداشتی که در اختیار ایسنا قرار داده درباره ی وضعیت مجموعه تاریخی سلطان بُندرآباد یزد و گود کردن با هدف حفاری بدون مجوز وسط بنای این مجموعه این طور آورده است: «در این روزهای نوروزی ۱۴۰۰ که همه سرگرم دید و بازدیدهای عید هستند، حفاران بدون مجوز و جویندگان گنج های واهی، دست به تخریب یکی از نفیس ترین مجموعه های تاریخی در یزد زدند.
مجموعه سلطان بندرآباد (Bondar Abad) که در لیست آثار ملی کشور به ثبت رسیده، در بیرون روستای بندرآباد و جزو شهرستان اشکذر است و بر سر راه میبد به یزد قرار دارد. این مجموعه از مهم ترین و گسترده ترین آثار مربوط به میراث عرفا در یزد شمرده می شود که قدمت آن به سده هشتم و نهم هجری می رسد و دارای ارزش ها و اعتبار علمی و هنری است. حفاری بدون مجوز اخیر منجر به تخریب نسبتا گسترده در کف گنبدخانه خانقاه شده است و در اثر آن دست کم سه قبر شکافته شده و صورت قبرهای مزین به کاشی های نفیس و اصیل سده نهم متلاشی شده است. قبرها در زیر دارای معماری متشکل از دیوار و طاق خشتی کوتاه است که متاسفانه بخش هایی از آن از بین رفت.
مجموعه بندر آباد محل زندگی و آموزش و وعظ سرسلسله مشهور عرفای یزد، شیخ تقی الدین دادا، بوده و سپس فرزندان و مریدان جانشینش در آن ماوا داشتند. مطابق مندرجات تواریخ یزد، این عرفا صاحب کرامات و مورد احترام مردم و فرمانروایان بودند و به دستگیری مردم بی چیز و نیازمند می پرداختند.
مجموعه که محصور در حصار و بارو و برج های نگهبانی است، از خانقاه، زاویه، صفه ها، مسجد یک ایوانی، شبستان، گرمابه، آب انبار، سردر بلند و حیاط هایی است. گنبدخانه مدفن شیخ دادا و پسر او شاه محمود بوده است، اما پیکر شیخ را بعدا به محله ای در یزد منتقل کردند که به نام شیخ داد شهرت یافت. حالا قبر شاه محمود و عرفا و مریدان دیگر که نزدیک بیست تن می شوند، با سنگ قبرهای نفیس و کاشیکاری معرق در زیر گنبدخانه قرار دارد.
آثار نفیسی مانند سنگ قبرهای حجاری شده و کتیبه های سنگی و کاشی دیگر حفاران بدون مجوز و قاچاقچیان عتیقه را به سویی خود می کشاند.
هرچند حفاری بدون مجوز و سرقت آثار نفیس از چند دهه پیش در این مجموعه سابقه دارد، اما حفاری و خرابی در ایام نوروز و جهل نهادهای مسوول عجیب می نماید و مهم تر از همه چنین اتفاق نامیمونی در یزد، که مردمانش به حفظ و پشتیبانی از آثار تاریخی شهره عالمند، زنگ خطری است که باید به آن توجه عمیق نشان داد و فکری جدی به حال این مشکل اساسی کرد.
توضیح اینکه نویسنده این سطور بطور اتفاقی و برای انجام بازدید و پاره ای پژوهش کوتاه در روز دوشنبه دهم فروردین ۱۴۰۰ به این مجموعه وارد شده بودم که در کمال تحیر و تعجب با صحنه وحشتناک و متاثرکننده کندوکوب و حفاری مواجه شدم. معلوم بود تازه اتفاق افتاده و شاید یکی دو روزی از این رویداد گذشته است. نگهبان و راهنمایی در مجموعه حضور نداشته و از خاک و خاشاک کف صحن و فضاهای داخلی می شد فهمید که از سرکشی و رسیدگی هم مدت هاست خبری نیست.
یاد کشمکش میان اوقاف و میراث فرهنگی بر سر مالکیت و بهره برداری مجموعه در دو سال قبل افتادم. شاید این خرابی و رهاشدگی میوه همان اختلاف تصور شود، اما جوهره و ذات حفاظت از آثار و بناهای تاریخی وظیفه ای قانونی می باشد که مالکیت و بهره بردار برنمی دارد. بدیهی است که مخربان نابخرد در این انفعال و بی عملی، با وقاحت به جان میراث باارزش فرهنگی می افتند و تباهشان می کنند، بی آنکه آب از آب تکان بخورد.»
مجموعه سلطان بُندرآباد در روستای بُندرآباد، خانقاه شیخ تقی الدین دادامحمد (شیخداد) است که از نظر نقشه ساختمانی و طرز بنا به مسجد شباهت کامل دارد. در جنوب صحن آن صفه ای به طول ۱۱ متر و در جنوب این صفه، گنبدی قرار دارد که با کاشی های فیروزه رنگ شش ضلعی و حواشی معرق پوشیده شده است. در این مجموعه محرابی به چشم می خورد که طرفین آن دو اتاق کوچک با تزئینات کاشی فیروزه ای وجود دارد. در این بقعه آثار و قبور مختلفی دیده می شود که محل دفن عده ای از مشایخ سلسله دارائی است.
زمان راه اندازی بنا را قرن هفتم هجری قمری می دانند. در دو طرف محراب آن، دو اتاق کوچک با تزئینات کاشی فیروزه ای وجود دارد. در این بقعه آثار و قبور مختلفی دیده می شود که محل دفن عده ای از مشایخ سلسله دارائی است.
خانقاه بندر آباد مثل بسیاری از آثار قدیمی یزد سال ها در زیر شن های کویری مدفون شده بود و با تلاش میراث فرهنگی یزد سر از شن های روان بیرون آورد. این مجموعه، از طاق و تویزه هایی با خشت و گل بنا شده و شامل خانقاه، مسجد جامع، حسینیه، آب انبار، برج حفاظتی و مقبره می شود که در حصار و بارو محفوظ است.
این مجموعه که در سال ۱۳۴۶ در لیست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است، علاوه بر مدفن عده ای از مشایخ سلسله دادایی همچون قبر سلطان محمود فرزند شیخ محمد دادا است، محل دوازده قبر دیگر دربقعه ضلع جنوبی حسینیه است که روی سنگ قبر آنها آیاتی از قرآن با خط ثلث وکوفی همراه با نقوش زیبا حکا کی شده است. همین طور این مجموعه دارای حصاری با ۹ برج حفاظتی است که الان تنها هفت برج آن باقی است و از مسجد و حسینیه این مجموعه برای برگزاری مراسم عزاداری در محرم استفاده می شود.
منبع: faraja.ir
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب