ساخت بنایی برپایه تعابیر ۹ گانه ی آسمان!
به گزارش فراجا مسجد «شیخی ها» كه جزو مساجد قرون اولیه اسلام و همچنان ناشناخته در نخستین شهر خشت خام جهان به حساب می آید، برپایه تعابیر ۹ گانه ی آسمان در گذشته، بنا شده است.
به گزارش فراجا به نقل از ایسنا، مسجد «شیخی ها» كه با عناوین «خانی ها» و «آقایی ها» هم در گذشته معروف بوده، یكی از آثار معماری قرون اولیه اسلام یعنی سده های سوم و چهارم هجری قمری است بنابراین از نظر سبك معماری هم مشابه مساجد جامع فهرج و میبد است.
این مسجد كه در كتب تاریخی مورخان حتی افرادی همچون ایرج افشار هم مورد عنایت قرار نگرفته، ساختاری درونگرایی داشته كه به استفاده اقلیت مذهبی «شیخیه» مربوط می شده و نامگذاری آن هم بنابراین بوده است.
مسجد «شیخی ها» كه تقریباً بنایی ناشناخته ای در شهر تاریخی یزد به حساب می آید، در دوران صفویه به صورت گسترده ای به لحاظ پوشش، بازسازی شده و البته در دوره ی زندیه یا قاجاریه هم با الحاق یك گنبد درونگرا به نهایت توسعه رسیده است.
این مسجد كه در محله وقت الساعت و در نزدیكی مسجد جامع یزد قرار گرفته است، در حالت كلی دارای دو بخش زمستانه و تابستانه است.
مسجد شیخی ها دارای تزئینات خاصی است كه به زیر لایه هایی از گچ و اندود دوره های بعد پوشیده شده و همینطور ستونی دارد كه كاربرد پیشرفته آن در مدیریت وزن این بنا، آنرا از ستون های ساده مساجد آن دوران متمایز كرده است.
نوع ساخت و ملات سقف این مسجد كه به شكلی دارای تراكم پایین و دانه بندی درشت بوده، از انواع طاق هایی با مقاومت پایین است كه در بناهای دیگر و حتی در ارگ بم هم دیده شده و همین عامل منجر گردیده است تا بخش هایی از طاق مسجد به مرور زمان فرو بریزد، هر چند كه تا حدودی نوع آجرچینی ساختمان این مسجد به مقاومت آن كمك كرده است.
ساخت مسجد شیخی ها برپایه نوعی الگوی معماری به نام «۹ گنبدی» كه الگویی خاص و برگرفته از علم كیهان شناسی سنتی و تعابیر ۹ گانه آسمان است، بنا شده است.
البته این الگوی معماری بخصوص برای ایجاد مساجد دوران اسلامی است اما تنها مختص بناهای اسلامی نیست به نحوی كه از این الگو كه مربع را به ۹ قسمت تقسیم می كند، در چندین صفه ی بنای تخت جمشید هم به وفور استفاده شده و تنها تفاوت آن در نوع پوشش بكار گرفته شده، است.
اما مهمترین نكته در مورد بنای مسجد شیخی ها نوع پوشش سقف آن برگرفته از سبك پوشش های دوره ساسانی تحت عنوان «تاق آهنگ» است، در حالیكه در آن دوران استفاده از الگوی پوشش دوار به صورت گنبد مرسوم بوده است.
این كه مسجد شیخی ها برخلاف خیلی از مساجد دوران اولیه به صورت اصیل باقی مانده و طبق اسناد و شواهد تنها بازسازی آن متعلق به دورانی است كه بارش سنگین برف به آن صدمه زده، یكی از مهمترین ارزش گذاری های قابل توجه این بنا به حساب می آید.
كتیبه ای كه در بنا متعلق به سال ۹۷۵ هجری قمری است، گویای تاریخ ساخت آن است و نقر شدن عبارت «یا علی» به خط ثلث بر بدنه این مسجد هم متضمن حكومت شیعی صفوی بر این منطقه در گذشته بوده، همانطور كه چنین نشانی در بعضی از مساجد دیگر كشور هم بنابراین نقر شده است. البته نقوش دیگری مانند پرنده، پنجه دست و گل هم روی دیوار مسجد مشاهد شده است.
هر چند كه این بنای تاریخی و پرارزش به دلیل استفاده اقلیت مذهبی «شیخیه» ارتباط بصری با بیرون ندارد و معماری اصیل آن بگونه ای مهجور مانده است ولی مطلب با اهمیت تر دیگر در مورد آن، نیاز اساسی این مسجد به مرمت است.
«سیدمصطفی فاطمی» در گفتگو با خبرنگار ایسنا با بیان این كه مسجد شیخی ها جز یكی از بناهای شاخص معماری و تاریخی شهر یزد است، می گوید: این بنا هم اكنون در مرحله عملیات های باستان شناسانه است چون كه قدمت زیاد و وجود آثار تاریخی دوران مختلف، آنرا مستلزم دیرینه شناسی كرده و مرمتش را به بعد از آن به تعویق انداخته است.
این مسئول همینطور با بیان عدم تخصیص اعتبار به بناهای تاریخی استان، اظهار می كند: هرچند تا زمانی كه عملیات دیرینه شناسی این مسجد انجام نشود، نمی توان انجام هیچ عملیاتی مربوط به مرمت و بهسازی آنرا انتظار داشت اما این بنای تاریخی هم مانند سایر بناها هنوز در انتظار اعتبار جهت مرمت است.
منبع: فراجا
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب