گزارش فراجا؛
یک شهر گمشده به نام کرج
به گزارش فراجا کرج ابودلف شهری بوده که در تاریخ نشانی از آن پیدا نمی گردد شهری که دروازه ای مستحکم داشته آنقدر که می توانست، علاالدین محمد خوارزمشاه را از گزند مغولان حفظ کند.
خبرگزاری مهر _ گروه جامعه؛ در نوشته های جغرافیایی اسلامی از سه محل در ایالت جبال به نام کرج یاد شده یکی در حوالی تهران که امروز هم پا بر جای است. یکی کرج رودآورد که در حوالی تویسرکان فعلی قرار دارد. یکی هم کرج ابودلف که بر سر موقعیت قرارگیری آن بحث است. اطلاعات دقیقی از این شهر نیست اما شواهدی هست که نشان داده است که این منطقه دستخوش تغییراتی شده است بخصوص حمله اعراب که صدمه های جدی به آن زد.
کرج ابودلف از شهرهای باستانی و مهم ناحیه ایران مرکزی بوده که برپایه نقشه های جغرافیایی بر سر راه اصلی همدان به اصفهان و تقریباً در میانه آن واقع شده بود. درباره این شهر اطلاعات دقیقی وجود ندارد. اما احتمالاً کرج در دوره قبل از اسلام شهری آباد بود ولی بعدها گرفتار رکود شد. یک مرتبه هم به همت خاندان ابودلف عجلی بازسازی شد. این شهر از قرن هشتم هجری به بعد در هیچیک از آثار تاریخی و جغرافیایی نامی از آن به میان نیامده است.
به نحوی که امروزه محل دقیق آنرا نمی توان مشخص کرد. تنها اثری که درباره تاریخ این شهر مطلبی دارد، رساله ای است که محمد حسن خان اعتماد السلطنه در سال ۱۳۰۵ هجری قمری به دستور ناصرالدین شاه قاجار نوشته است. در این اثر اعتماد السلطنه با استناد به متون تاریخی و جغرافیایی محل شهر کرج را با روستای تازه شهر شده آستانه در جنوب شهر اراک منطبق دانسته است.
شهرت کرج در ابتدای قرن هفتم به داشتن قلعه مستحکمی بود که جلوی دروازه شهر قرار داشته است و گویا آنقدر محکم بوده که می توانسته علاالدین محمد خوارزمشاه را از گزند مغولان حفظ کند. مرحوم علیرضا خزائلی رئیس اسبق مؤسسه تاریخ و فرهنگ ایران در کتابی با عنوان معرفی کرج ابودلف می نویسد که در جریان بررسی نسخ خطی کتابخانه ملی ایران به نسخه منحصر به فردی از محمد حسن خان اعتماد السلطنه با عنوان تاریخ آستانه عراق برخورد کرده که در آن محل این شهر با روستای تازه شهر شده آستانه در اراک مطابق داشته است. در بخش دیگری از این کتاب آمده که بعضی ها کرج را معرب کره می دانند چون در بین اعراب این قسم تعریب متداول بوده است. مانند ساوه که ساوج گفته می شود. یاقوت حموی هم در شرح کرج می گوید: اهالی این بلد شهر را کره می نامند.
حمد الله مستوفی آدرس این شهر گمشده را بهتر و دقیق تر ترسیم می کند: کوه راسمند در شمال شهر کرج است و مانند کوه بیستون مشخص است و همانند سنگی سیاه است که به سقف سحاب در آمده است و چشمه ای که به خسرو منسوب است در آنجا وجود دارد و در پای آن کوه مزارع کیستو که از مشاهیر مزارع عراق است به طول شش فرسنگ و عرض سه فرسنگ در شمال این کوه است وی دور این کوه را ده فرسنگ محاسبه می کند.
یاقوت حموی وحمدالله مستوفی معتقدند که شهر ساروق در امتداد رود خانه کرج و شمال این شهر است و در عین حال ساروق را از توابع همدان محسوب می کند که حقیقت هم همین است چونکه هم فراهان و هم ساروق در تاریخ وابسته به همدان یعنی قدیمی ترین شهر ایرانی و مادی بوده است.
غیر از کتاب، مرحوم خزائلی، کتابی هم با عنوان جغرافیای تاریخی کرج ابودلف هم توسط مهدی جیریایی در سال ۹۷ منتشر گردید. اسماعیل شراهی و حسین صدیقیان هم کتابی با عنوان سکه های طلای عباسی و اغالبه کرج ابودلف نوشته اند. شراهی در سال ۹۴ بعنوان مدیر دیرینه شناسی اداره کل میراث فرهنگی استان مرکزی از آغاز برنامه گمانه زنی دیرینه شناسی این شهر در آستانه از توابع استان اطلاع داده و گفته بود که با عنایت به آثار و اشیای باستانی که در چارچوب ظروف سفالی و سنگ قبر و وسایل زیستی در چند دهه اخیر در آستانه کشف شده، مردم این خطه معتقد هستند که شهر کرج ابودلف در این منطقه بوده است و گمانه زنی دیرینه شناسی مذکور هم به منظور تشخیص علمی و تأیید یا رد این مدعا است.
در هر حال آنچه اهمیت دارد، فعالیتهای دیرینه شناسی است که باید در اینباره انجام گیرد تا بتوان به هویت بیشتر این شهر پنهان شده دست پیدا کرد.
منبع: faraja.ir
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب