لایه های هزارساله مادر مساجد ایران در اصفهان از نگاه کارشناسان فراجا: به گزارش فراجا، کارشناسان تاریخ، مرمت و هنر اسلامی تاکید نمودند که مسجد جامع اصفهان نه فقط یک بنای مذهبی، بلکه کتابخانه زنده معماری ایران و موزه ای بی بدیل است. خبرگزاری مهر، گروه استانها، کوروش دیباج: مسجد جامع اصفهان، بنایی است که به تنهایی راوی بیشتر از دوازده قرن از تاریخ معماری، فرهنگ و هویت ایرانی-اسلامی است. این مسجد نه فقط یک مکان عبادی بلکه سندی زنده از تحولات سیاسی، اجتماعی و هنری ایران به حساب می آید که از دوره های مختلف عباسی، دیلمی، سلجوقی، ایلخانی، تیموری و صفوی تا امروز در خود نشانه هایی از تحول و تکامل را جای داده است. ثبت جهانی این مسجد در لیست میراث یونسکو در سال ۲۰۱۲ مهر تأییدی بر جایگاه بین المللی آن است و امروز نیز به عنوان یکی از مهم ترین جاذبه های میراث فرهنگی کشور، نیازمند توجه و حفاظت بیشتر از پیش است. روایت تاریخ در کالبد یک مسجد برای فهم اهمیت مسجد جامع اصفهان باید به تاریخ چندلایه آن توجه کرد. هیچ بنای دیگری در ایران به این اندازه لایه های متنوع معماری و بازسازی های پی در پی را در خود جای نداده است. ساخت اولیه مسجد به قرون اولیه اسلامی بازمی گردد و در خلال قرون بعد، هر سلسله و حکومتی بخشی از خویش را بر این بنا افزوده یا بازسازی کرده است. بنابراین، امروز مسجد جامع اصفهان یک آلبوم معماری زنده است که در آن می توان ردپای سلجوقیان در ایوان های چهارگانه، نفوذ ایلخانیان در کاشی کاری ها و حضور صفویان در تزئینات را به وضوح مشاهده کرد. محمدرضا صادقی، استاد تاریخ معماری اسلامی، در گفتگو با خبرنگار مهر اشاره کرد: مسجد جامع اصفهان نمونه ای کم نظیر از تداوم معماری اسلامی است. وی توضیح داد که اگر معماری را زبانی برای روایت تاریخ بدانیم، مسجد جامع اصفهان با زبان خود راوی ۱۲ قرن تحول است. وی اظهار داشت: بخش های اولین مسجد در قرن دوم هجری ساخته شد و در دوره سلجوقی با الگوی چهارایوانی بازسازی شد. این تغییر، نقطه عطفی در تاریخ معماری اسلامی ایران بود و الگویی شد که بعدها در مساجد بزرگ کشور مانند جامع زواره و جامع اردستان تکرار شد. این استاد دانشگاه اشاره کرد: در قرون بعد، هر سلسله خاصیت های خاص خویش را به مسجد افزود. ایلخانیان با کاشی کاری های نفیس، تیموریان با تزئینات گچ بری و خوشنویسی و صفویان با مرمت و بازسازی بخشی از بنا سهمی در این میراث عظیم داشتند. به این علت است که مسجد جامع اصفهان را می توان یک کتابخانه معماری نامید که هر صفحه آن به یک دوره متعلق می باشد. صادقی اضافه کرد: یکی از خاصیت های مهم این مسجد، استمرار کارکرد عبادی آن در کنار نقش تاریخی است. در صورتیکه خیلی از بناهای تاریخی کارکرد اصلی خویش را از دست داده اند، مسجد جامع اصفهان همچنان محل ادای نماز جماعت و مراسم دینی است. این هم زیستی میان گذشته و حال، ارزش میراثی آنرا دوچندان می کند. معماری چهارایوانی؛ الگویی ماندگار یکی از وجوه برجسته مسجد جامع اصفهان، تبدیل شدن آن به اولین نمونه جامع چهارایوانی در جهان اسلام است. این الگو که ابتدا در معماری کاخ ها و بناهای غیرمذهبی استفاده می شد، در مسجد جامع اصفهان وارد فضای دینی شد و به الگویی ماندگار بدل گشت. لیلا مرادی، مرمت گر و باستان شناس، در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار نمود: صیانت از مسجد جامع اصفهان یکی از دشوارترین وظایف میراث فرهنگی است، چونکه با بنایی مواجهیم که نه فقط از یک دوره بلکه از چندین قرن باقیمانده است. وی توضیح داد: مرمت این مسجد همانند کنار هم گذاشتن قطعات یک پازل پیچیده است. اگر در یک بخش بخواهیم آجرهای سلجوقی را مرمت نماییم، باید مراقب باشیم که تزئینات ایلخانی یا کتیبه های تیموری لطمه نبینند. این هم زیستی لایه ها، کار مرمت گران را به کاری علمی و حساس تبدیل نموده است. مرادی اشاره کرد: مهم ترین تهدید امروز برای مسجد جامع، فرونشست زمین در اصفهان است. گزارش های علمی نشان داده اند که قسمتهایی از بافت تاریخی اصفهان به علت افت سطح آب های زیرزمینی در معرض نشست قرار دارد. این پدیده می تواند بتدریج پایه ها و دیوارهای مسجد را تحت فشار قرار دهد. وی اضافه کرد: مرمت های دوره ای اگر بدون پشتوانه علمی و مطالعه دقیق انجام شوند، می توانند به جای حفاظت، به بنا لطمه بزنند. به این علت است که همکاری میان مرمت گران، باستان شناسان و مهندسان سازه برای صیانت از مسجد جامع یک ضرورت انکارناپذیر است. کتیبه ها، راوی ایمان و قدرت کتیبه ها در مسجد جامع اصفهان فقط تزیین نیستند، بلکه بخشی از هویت فرهنگی و دینی بنا را می سازند. خطوط کوفی اولیه تا ثلث و نسخ دوره های بعد، همگی در این مسجد قابل مشاهده می باشد. فاطمه رستگار، استاد هنر اسلامی، در این مورد به خبرنگار مهر توضیح داد: مسجد جامع اصفهان یک موزه زنده خوشنویسی نیز به حساب می آید همینطور از کتیبه های کوفی آجری در بخش های اولیه تا خطوط معرق صفوی در این مسجد حضور دارند و هر کدام پیام آور عصر خود هستند. وی اضافه کرد: در دوره سلجوقی، خوشنویسی بیشتر با خط کوفی انجام می شد و آیات قرآن با آجرکاری تزیین می شدند. در دوره ایلخانی، کاشی کاری معرق وارد مسجد شد و خط ثلث با رنگ های آبی و فیروزه ای جلوه ای تازه یافت. در دوره تیموری و صفوی، خوشنویسی به اوج خود رسید و هنرمندانی چون علیرضا عباسی آثاری درخشان خلق کردند. رستگار اشاره کرد: کتیبه ها فقط جنبه تزئینی ندارند، بلکه مبین هویت مذهبی و سیاسی عصر خود نیز هستند. خیلی از کتیبه ها علاوه بر آیات قرآن، شامل نام پادشاهان، بانیان و تاریخ ساخت یا مرمت بخش های مختلف مسجد است. وی اضافه کرد: صیانت از این کتیبه ها نیازمند تخصص ویژه است، چونکه گذر زمان، رطوبت، آلودگی و حتی لمس گردشگران می تواند بتدریج به آنها لطمه بزند. ثبت دیجیتال و مستندسازی تصویری از کتیبه ها می تواند گام مهمی در صیانت از این آثار پرارزش باشد. مسجد جامع؛ میدان آزمون مدیریت میراث جهانی ثبت مسجد جامع اصفهان در لیست میراث جهانی یونسکو، فرصت ها و مسئولیت های جدیدی را برای مدیریت این اثر به دنبال داشته است. سید علیرضا موسوی، کارشناس میراث فرهنگی، در این مورد به خبرنگار مهر اظهار داشت: ثبت جهانی مسجد جامع اصفهان تنها یک افتخار ملی نیست، بلکه مسئولیتی جهانی را نیز بر دوش ایران گذاشته است. وی اصرار کرد که یونسکو از کشورهای عضو انتظار دارد تا استانداردهای حفاظت، مرمت و مدیریت گردشگری در این آثار رعایت شود. وی توضیح داد: یکی از چالش های مهم در مسجد جامع، مدیریت گردشگریست. از یک سو حضور توریستهای داخلی و خارجی به معرفی مسجد و رونق اقتصادی کمک می نماید، اما از طرفی، فشار بیش از اندازه بر بنا و بی توجهی به ظرفیت فیزیکی می تواند تهدیدآفرین باشد. موسوی اضافه کرد: تعامل میان جامعه محلی، متولیان دینی و سازمان میراث فرهنگی برای مدیریت این اثر ضروری می باشد. مسجد جامع اصفهان همچنان محل ادای نماز و آیین های مذهبی است و نباید کارکرد عبادی آن تحت تاثیر حضور گردشگران قرار گیرد. ایجاد تعادل میان این دو کارکرد، هنر مدیریت میراث است. وی اشاره کرد: هفته مساجد فرصتی است تا اهمیت مسجد جامع اصفهان نه فقط در سطح ملی بلکه در سطح جهانی بازگو شود و توجه ها به حفاظت علمی و مشارکتی از آن جلب شود. مسجد جامع اصفهان، مادر مساجد ایران گفت وگو با کارشناسان نشان داد که این بنا تلفیقی از تاریخ، هنر، معماری، خوشنویسی و مدیریت فرهنگی است و صیانت از آن نیازمند همکاری میان رشته ای و توجه ملی و بین المللی است. بازخوانی اهمیت مسجد جامع اصفهان می تواند فرصتی باشد تا یادآوری نماییم که مساجد نه فقط مکان عبادت بلکه نمادهای هویت، فرهنگ و تاریخ ما هستند. مسجد جامع اصفهان به عنوان مادر مساجد ایران، نمونه ای درخشان از پیوند دین، هنر و معماری است و صیانت از آن، صیانت از هویت ملی و اسلامی ماست به طور خلاصه این تغییر، نقطه عطفی در تاریخ معماری اسلامی ایران بود و الگویی شد که بعدها در مساجد بزرگ کشور مانند جامع زواره و جامع اردستان تکرار شد. این هم زیستی میان گذشته و حال، ارزش میراثی آن را دوچندان می کند. در دوره ایلخانی، کاشی کاری معرق وارد مسجد شد و خط ثلث با رنگ های آبی و فیروزه ای جلوه ای تازه یافت. منبع: faraja.ir 1404/06/22 10:13:50 0.0 / 5 6 تگهای خبر: باستان شناس , بافت تاریخی , توریست , جاذبه این پست فراجا را می پسندید؟ (0) (0) تازه ترین مطالب مرتبط تکیه واله پیوند شعر، خوشنویسی و معماری در تخت فولاد آرامگاه کشف شده در سلطانیه متعلق به اولجایتو نیست جشن مردم لرستان، جشن هویت ایران! توریستهای خارجی برای ورود به ایران محدودیت ندارند نظرات بینندگان در مورد این پست فراجا نظر شما در مورد این پست فراجا نام: ایمیل: نظر: سوال: = ۸ بعلاوه ۱