برای فهم بناهای تاریخی باید عینک گذشتگان را به چشم زد به گزارش فراجا، یک معمار اظهار داشت: حتی باورهای غیبی و نجومی گذشتگان در ایجاد معماری مؤثر بوده و بدون توجه به آنها نمی توان فهم درستی از بناهای تاریخی داشت. به گزارش فراجا به نقل از مهر، شامگاه دوشنبه در شهر کتاب اردیبهشت اصفهان مراسم رونمایی از کتاب ذهنیات معماری در مکتوبات فارسی نوشته فرزاد زره داران، معمار و پژوهشگر، با میزبانی علی خدایی نویسنده و منتقد ادبی برگزار گردید. این جلسه نه تنها فرصتی برای معرفی یک کتاب تازه در عرصه معماری بود، بلکه بستری فراهم آورد برای طرح یکی از دغدغه های مهم معاصر، یعنی ضرورت شناخت ذهنیات در پسِ معماری ایرانی. زره داران با تبیین جایگاه ذهنیت اظهار نمود: هر مداخله انسانی در طبیعت و محیط پیرامون، همچون معماری، قبل از هر چیز بر پایه ذهنیات، امیدها، آرزوها و حتی بیم های انسان شکل می گیرد. به تعبیر وی، هیچ تصمیم معمارانه ای فارغ از پیش فرض های ذهنی قابل توضیح نیست. اگر مقرر است بنایی ساخته شود، از انتخاب مکان و مصالح تا شیوه رنگ آمیزی و کارکرد فضا، همه و همه تحت تاثیر جهان ذهنی سازنده و جامعه ای است که در آن زیست می کند. وی اضافه کرد: اگر بتوانیم درک نماییم که انسان ها در دوره های متعدد چه تصویری از زندگی خوب، خانه مطلوب یا شهر آرمانی داشته اند، بهتر می توانیم بفهمیم چرا در یک مقطع تاریخی، بنایی خاص با خاصیت های مشخص پدید آمده است. به باور زره داران، این رویکرد محدود به معماری نیست و در تاریخ نگاری هم میتوان رد آنرا گرفت؛ جریانی که در فرانسه به مکتب تاریخ ذهنیات شناخته می شود و کوشیده است تاریخ را از نظر زندگی روزمره مردم عادی هم بنگرد، نه فقط از زاویه سیاست و قدرت. این معمار تاکید کرد: کتاب ذهنیات معماری در مکتوبات فارسی تلاش می کند همین منطق را وارد عرصه معماری کند و با رجوع به متون مکتوب کهن، دریچه ای تازه برای فهم بناها و شهرهای گذشته بگشاید. از داستان های فرضی تا متون کهن وی برای توضیح اهمیت ذهنیات معماری به طرح مثالی فرضی پرداخت و از مخاطبان خواست تصور کنند معمار معاصری بنایی طراحی نموده و الان گروهی می خواهند درباره ی منطق تشکیل آن پرسش کنند. طبیعی است که پرسش ها به موضوع هایی چون زیبایی، محدودیت های محیطی، سلیقه کارفرما یا نقش اعضاء تیم معطوف شود. اما اگر کسی از نسبت بنا با صور فلکی یا طلسم های ماورایی سوال کند، مخاطب مدرن تعجب خواهدنمود. زره داران در ادامه اضافه کرد: حال اگر اسنادی معتبر نشان دهد که آن معمار واقعا هر روز آسمان را رصد می کرده و برای طراحی بنا از ابزار نجومی و باورهای غیبی بهره می گرفته است، حتی اگر ما به این باورها اعتقاد نداشته باشیم، ناچاریم برای فهم دقیق اثر به مختصات ذهنی وی دقت نماییم. این مثال فرضی نشان میدهد که ذهنیات سازندگان در هر دوره تاریخی نقشی تعیین کننده در تشکیل بنا داشته و نمی توان آنرا نادیده گرفت. وی سپس این بحث را به متون پیشامدرن فارسی تعمیم و توضیح داد: در این منابع، انبوهی از باورها و نگرش هایی یافت می شود که برخی برای انسان امروزی آشناست و برخی دیگر به کلی بیگانه و شگفت. وی تاکید کرد: همان گونه که برای فهم معماری معاصر نمی توان به ذهنیات طراح خونسرد بود، برای تحلیل بناهای تاریخی هم باید عینک گذشتگان را شناخت و برای مدتی همان عینک را به چشم زد تا دریافت بهتری از اثر حاصل شود. اهمیت پرسش های تازه در تاریخ معماری یکی از نکات محوری سخنان این معمار، ضرورت طرح پرسش های تازه از دل متون کهن بود. وی اشاره کرد: اگر تنها با ذهنیت امروز به بناهای گذشته بنگریم، پرسش های ما محدود خواهد شد. اما با رجوع به منابع مکتوب، میتوان دریافت که چه خاصیت هایی در ذهن گذشتگان باارزش یا نکوهیده تلقی می شده است. برای نمونه، وی به روایت هایی اشاره نمود که در آن رنگ ها دارای بار معنایی خاص بوده اند؛ رنگ سبز حال انسان را خوب می کرده یا رنگ زرد تاثیر دیگری داشته است. این نوع نگاه ها بااینکه امروز برای ما غیرعلمی یا عجیب جلوه می کند، اما در زمانه خود واقعیتی اثرگذار بوده و بی توجهی به آنها ما را از فهم دقیق گذشته محروم می کند. زره داران تاکید کرد: این نوع مطالعه، فرصتی فراهم می آورد تا تاریخ معماری نه فقط از نظر فرم و ساختار، بلکه از دریچه ذهن و باورهای انسان ها تحلیل شود. جایگاه کتاب در پروژه بزرگ تاریخ ذهنیات در ادامه نشست، زره داران به معرفی ساختار کتاب پرداخت و توضیح داد: اثر حاضر قسمتی از پروژه ای گسترده تر برای شناخت ذهنیات در تاریخ معماری ایران است. وی کتاب را در سه پرده توصیف کرد: نخست، ضرورت توجه به ذهنیات معماری؛ دوم، جایگاه پژوهش در بین منابع مکتوب فارسی؛ و سوم، نتایجی که از بررسی این متون به دست آمده است. در پرده دوم، نویسنده به دشواری های مطالعه ذهنیات اشاره نمود. وی پرسید: آیا میتوان ذهنیت همه مردم شرق ایران در چند سده نخست اسلامی را یکسان دانست؟ مسلماً نه. حتی یک فرد هم در طول عمر خود دستخوش تغییرات ذهنی می شود. بدین جهت پژوهشگر ناگزیر است با احتیاط به سراغ متون برود و همیشه احتمال خطا و کمبود اطلاعات را درنظر داشته باشد. با این حال، وی خاطرنشان کرد: ادبیات فارسی گنجینه ای غنی است و در لابه لای روایت ها، اشارات گوناگونی به معماری و فضا یافت می شود. حتی اگر این اشارات در حاشیه داستان ها و حوادث آمده باشد، باز هم فرصتی است برای درک آن چه در ذهن گذشتگان درباره ی بنا و شهر وجود داشته است. خطر تفسیرهای یک سویه زره داران هشدار داد: هرگونه پژوهش تاریخی، خصوصاً در زمینه ذهنیات، در معرض خطر تفسیر یک سویه قرار دارد. به باور وی، هیچ پژوهشی خالی از ذهن و نگاه پژوهشگر نیست. به این جهت، بهترین راه آنست که پژوهش های مشابه توسط افراد مختلف صورت گیرد تا خطاهای احتمالی کاهش پیدا کند و تصویری متکثر از گذشته به دست آید. وی در همین زمینه به روایت هایی از تاریخ بیهقی اشاره نمود و توضیح داد: حتی اگر راوی راست گفته باشد یا نه، باز هم از خلال واژگان و توصیف های وی میتوان دریافت که چه ارزش هایی در ذهن مخاطبان آن دوره وجود داشته است. به عنوان مثال، تمایز میان سرای بیرونی و درونی نشان میدهد که معماری در آن دوره بر پایه سلسله مراتب فضایی سامان یافته بود. پنج جهان در ذهنیات معماری گذشتگان در پرده سوم سخنانش، زره داران به نتایج پژوهش خود پرداخت. وی اظهار داشت: از دل متون بررسی شده، میتوان پنج جهان متمایز را در ذهنیات معماری گذشتگان شناسایی کرد. این پنج جهان حاصل تعامل میان کارکرد، مصالح، باورهای دینی، نیروهای ماورایی و ارزش های اجتماعی بوده اند. وی دو جهان نخست را نزدیک به نگاه امروزی دانست: نخست، نسبت انسان با معماری و کارکرد فضا؛ و دوم، نگاه به مصالح و تکنولوژی. به گفته ی ایشان، در منابع کهن هم درباره ی جنس خشت و سنگ، رنگ ها و حتی استفاده باردیگر از مصالح بحث های فراوانی آمده است. به عنوان نمونه، روایت هایی وجود دارد که مصالح مسجدی ویران شده برای ساخت مدرسه ای دیگر به کار رفته و این نشان میدهد که چرخه ای متفاوت از امروز بر مصرف مصالح حاکم بوده است. جهان سوم، به باور این معمار، حوزه ای میانابینی است که در آن اراده خداوند یا خواست غیبی در ساخت بناها نقش می یافته است. وی در همین باره به نمونه هایی اشاره نمود که ساخت اولین خانه ها یا کعبه را نتیجه خواست خداوند می دانستند. جهان چهارم و پنجم هم ناظر بر نقش بانیان و کارفرمایان و همین طور ارزش های نمادین و اجتماعی معماری است. زره داران توضیح داد: در خیلی از متون، اعتبار بنا بالاتر از آن که به نام معمار گره بخورد، به بانی آن وابسته بوده است. همچنین، معماری همیشه در پیوند با شأن اجتماعی و منزلت فردی یا جمعی معنا می یافته است. بازگشت به معنا در معماری معاصر در بخش پایانی مراسم، زره داران به وضعیت معماری معاصر ایران اشاره نمود و اظهار داشت: یکی از معضلات امروز، دور شدن از معنا و کاهش توجه به لایه های ذهنی و فرهنگی در معماری است. وی اظهار امیدواری کرد که کتاب ذهنیات معماری در مکتوبات فارسی فتح بابی برای پژوهش های گسترده تر در این زمینه باشد و دانشجویان و محققان جوان را به بازاندیشی درباره ی نسبت ذهن و معماری ترغیب کند. این معمار اظهار داشت: شاید امروز خیلی از ما نسبت به باورهای ماورایی گذشتگان تردید داشته باشیم، اما این مانع آن نیست که برای فهم تاریخ معماری آنها به این باورها خونسرد باشیم. هدف کتاب نه تجویز تکرار آن نگرش ها، بلکه فراهم کردن امکان هم دلی و درک دقیق تر گذشته است. به طور خلاصه، وی سپس این بحث را به متون پیشامدرن فارسی تعمیم و توضیح داد: در این منابع، انبوهی از باورها و نگرش هایی یافت می شود که برخی برای انسان امروزی آشناست و برخی دیگر به کلی بیگانه و شگفت. وی اشاره کرد: همان گونه که برای فهم معماری معاصر نمی توان به ذهنیات طراح خونسرد بود، برای تحلیل بناهای تاریخی هم باید عینک گذشتگان را شناخت و برای مدتی همان عینک را به چشم زد تا دریافت بهتری از اثر حاصل شود. به عنوان مثال، تمایز میان سرای بیرونی و درونی نشان میدهد که معماری در آن دوره بر پایه سلسله مراتب فضایی سامان یافته بود. منبع: faraja.ir 1404/07/02 09:55:10 0.0 / 5 62 تگهای خبر: شهر , طراحی , كهن این پست فراجا را می پسندید؟ (0) (0) تازه ترین مطالب مرتبط زمان ثبت نام حج هتل هما احمدآباد مشهد مفتخر به دریافت نشان هتل سبز شد ترک های ناشی از فرونشست سالانه ۱۵ تا ۱۸ سانتی متری روی ستون های سی وسه پل شروع مهاجرت از اصفهان به علت مشکلات محیط زیستی سفر به طبیعت و تاریخ پنهان ایران نظرات بینندگان در مورد این پست فراجا نظر شما در مورد این پست فراجا نام: ایمیل: نظر: سوال: = ۲ بعلاوه ۱