دستبرد حفاران قاچاق به محوطه های تاریخی نیشابور
به گزارش فراجا سرپرست هیئت بررسی دیرینه شناسی حوزه جغرافیایی جنوب و جنوب غرب نیشابور از شناسایی نزدیك به ۱۵۰ محوطه تاریخی اطلاع داد و اعلام نمود: آثار فرهنگی شناسایی شده در این منطقه به لحاظ حفاظتی در وضعیت مناسبی نیستند.
به گزارش فراجا به نقل از ایسنا، حسن نامی با بیان این كه كمتر آثاری در این محوطه های تاریخی از دستبرد و صدمه حفاران قاچاق در امان مانده، اظهار داشت: طرح انجام بررسی جنوب و جنوب غرب نیشابور در حالی عنوان شد كه نیشابور با عنایت به اهمیت ارتباطی و تاریخی خاص خود بیشتر از این هم مورد توجه قرار گرفته و مطالعات دیرینه شناسی در این محوطه جغرافیایی بسیار باسابقه است.
او با بیان این كه فعالیت های دیرینه شناسی انجام شده در این جغرافیا بیشتر معطوف به شهر نیشابور و سامانه های باستان شناسانه اطراف آن بوده است، افزود: محوطه های باستانی مانند كهن شهر، شادیاخ، شهرك فیروزه، سه تپه و تپه برج در این سامانه دیرینه شناسی قرار گرفته اند.
این عضو هیئت علمی دانشگاه نیشابور با اشاره به این كه بررسی های دیرینه شناسی انجام شده در نیشابور با هدف درك منظر فرهنگی این بخش از نیشابور انجام شد، اضافه كرد: یكی از مهم ترین اهداف این بررسی، پر كردن خلأ مطالعاتی است كه در حوزه جنوب و جنوب غرب نیشابور وجود دارد.
او با بیان این كه اطلاعات از محوطه های باستانی و بناهای تاریخی حوزه جنوب و جنوب غرب نیشابور تا بیشتر از انجام این بررسی محدود به تعداد كمی از این آثار باستانی می شد كه توسط اداره میراث فرهنگی نیشابور و استان خراسان رضوی شناسایی شده و بعضی از آنها هم در لیست آثار میراث فرهنگی ثبت شده اند، افزود: حوزه تعریف شده برای این بررسی با وجود اینكه بیشتر تقسیم بندی جغرافیایی آنرا شامل می شود، حوزه آبریز جنوب رودخانه كال شور در تقسیم بندی های سیاسی امروز بخش میان جلگه را دربر گرفته و شامل سه دهستان غزالی، عشق آباد و بالهرات است.
رئیس دانشكده ادبیات و علوم انسانی و عضو هیئت علمی گروه دیرینه شناسی دانشگاه نیشابور همینطور در توضیح اهمیت این بررسی اظهار داشت: در تحلیل باستان شناسانه منظر فرهنگی این حوزه باید در نظر داشته باشیم كه ساختارهای زمین شناسی جنوب نیشابور بگونه ای است كه منابع آب رودخانه ای در ورود به دشت های میان كوهی نیشابور شور می شوند، ازاین رو پراكندگی آثار در منظر فرهنگی نیشابور ارتباط كمی با رودخانه كال شور و انشعابات جنوبی آن دارد.
تغییرات صنعتی و نیمه صنعتی مانع از شناسایی محوطه های باستانی می شوند
نامی از یك سو بخش های عمده این منظر فرهنگی را به واسطه شن های روان و كشاورزی صنعتی و نیمه صنعتی، تغییریافته دانست و اضافه كرد: این تغییرات مانع از شناسایی محوطه های باستانی در این بخش ها می شود، با این وجود ۳۰ محوطه در این گستره كه گاه نگاری آنها دوران قبل از تاریخ تا دوران اسلامی متأخر است، مورد شناسایی قرار گرفت كه مطالعات روی آنها پس از آخر عملیات میدانی شروع می شود.
به قول او، بررسی های انجام شده در این عرصه منجر به شناسایی ۱۴۵ اثر فرهنگی از دوره های مختلف شده كه این آثار دامنه گسترده ای از گاه نگاری را از دوران قبل از تاریخ تا اسلامی متأخر شامل می شود. همینطور آثار شناسایی شده انواع گوناگونی شامل بناها، قبرستان های تاریخی، قنات ها و محوطه های باستانی را دربر می گیرد.
این دیرینه شناس با اشاره به اینكه بیشتر بناهای تاریخی شناسایی شده در این پروژه شامل سازه های آبی است، چون بیشتر در جهت مدیریت و بهره گیری از منابع آبی ساخته شده اند، اظهار داشت: یخچال، آب انبار، حوض انبار و آسیاب گونه های متفاوتی از این سازه ها هستند و بیشتر این آثار با عنایت به شیب زمین و دسترسی آنها به منابع آب ساخته شده اند.
سرپرست هیئت بررسی دیرینه شناسی اضافه كرد: علاوه بر این آثار، آثار معماری دیگری مانند كاروانسرا، قلعه و آثار برجای مانده از خانه های اربابی كه مربوط به دوران متأخر بود، هم شناسایی و ثبت شدند.
سنگ قبرهای صدساله در قبرستان های تاریخی نیشابور
وی در ادامه با اشاره به اینكه بخش دیگری از آثار شناسایی شده در این پروژه گورستان ها را در برمی گیرند، اظهار نمود: قبرستان های تاریخی حوزه جنوب و جنوب غرب نیشابور شامل سنگ قبرهایی است كه بیشتر از صد سال قدمت دارند و بر مبنای متن آنها می توان به اطلاعاتی از اقوام ساكن در روستاهای این منطقه دست پیدا كرد.
به قول این باستان شناس، وجود قنات ها بعنوان یادمان های فرهنگی از پیشینه مهندسی آب در ایران در این پهنه فرهنگی هم بگونه ای قابل توجه بود كه در بررسی و مطالعه منظر فرهنگی این حوزه نمی توان از آنها صرف نظر كرد.
او برخی از محوطه های شناسایی شده در این عرصه را مربوط به مكان هایی دانست كه هیچ منبع آب دیگری به جز قنات برای آنها قابل تصور نیست و افزود: باآنكه گاه نگاری این آثار به خودی خود یك چالش جدی است اما قنات ها خود میراث ارزشمندی در جهت تغییر جغرافیا برای دستیابی به محیط زیستی قابل اسكان برای انسان است و نمی توان آنرا از تحلیل های دیرینه شناسی جدا كرد.
سرپرست هیئت بررسی دیرینه شناسی با بیان این كه امیدوارم با مطالعه چشم انداز فرهنگی و جغرافیایی این حوزه بتوان ارتباط آنها با محوطه های باستانی و تاریخ احتمالی آنها را مشخص كرد، اضافه كرد: محوطه های باستانی از دیگر آثاری هستند كه در این بررسی شناسایی شده اند، پراكندگی محوطه های باستانی جنوب و جنوب غرب نیشابور بیشتر در مكان هایی است كه دسترسی به منابع آبی مقدور بوده و بیشترشان محوطه های مسطحی هستند.
او تصریح كرد: باید توجه كرد كه در مطالعه پراكندگی های این محوطه ها، تحلیل الگوهای استقرار و مكان گزینی شان نباید فقط به یك یا دو عامل محیطی اكتفا كرد، بلكه باید عوامل مختلف ارتباطی به همراه عوامل دیگر مانند منابع آبی (قنات ها و چشمه ها) و حتی منابع معدنی مانند مس را در نظر گرفت.
یكی از اهداف مان آگاه سازی افكار عمومی برای ماهیت آثار است
نامی در ادامه با انتقاد از وضعیت حفاظتی محوطه های شناسایی شده، بیان كرد: متأسفانه آثار فرهنگی شناسایی شده به لحاظ حفاظتی در وضعیت مناسبی نیستند و كمتر آثاری را می توان نام برد كه از دستبرد و صدمه حفاران قاچاق در امان مانده باشند.
او با اشاره به اینكه هیئت دیرینه شناسی یكی از مسئولیت های خویش را در این پروژه آگاه سازی افكار عمومی نسبت به ماهیت این آثار می دانست و در این راستا هم تلاش هایی را در حین انجام مطالعاتی میدانی انجام داد، اضافه كرد: بطور قطع حفاظت از آثار و میراث فرهنگی، آگاه سازی های بیشتری را از جانب رسانه ها و متولیان فرهنگی كشور می طلبد.
وی همینطور با ابراز خرسندی از اینكه در مواردی حضور افراد و ساكنان فرهیخته در این عرصه فرهنگی سبب حفظ آثاری با ماهیت تاریخی شده، اظهار داشت: بعنوان نمونه هیئت امنای «امامزاده سید عبدالله فدیشه» در جهت تلاش هایی كه برای حفظ اموال فرهنگی منقول این امامزاده انجام شده، اعلام آمادگی كرد تا نسبت به تأسیس یك موزه در محل امامزاده اقدام نماید كه امیدواریم این اقدام با همكاری مسئولان مربوط در اداره میراث فرهنگی شهرستان نیشابور و سایر متولیان استانی و كشوری صورت گیرد.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب